Thất bại liên tiếp

Sau khi thành công với sản phẩm Game giáo dục đầu tiên thì sau đó mình có tham gia làm những sản phẩm tiếp theo nhưng gặp thất bại ê chề. Nó đúng với câu nói mà mình biết “Thánh nhân đãi kẻ khù khờ”. Theo như câu này được hiểu đơn giản như lần đầu bạn đi câu thì luôn câu được nhiều hơn lần tiếp theo. Và nó đúng với mình.

Ở công ty đầu tiên, như đã nói sau khi làm 1 game được ghi nhận và xem như thành công nếu xét ở khía cạnh người dùng, doanh thu, thương hiệu studio việt, bọn mình đẩy nhanh làm game play cho game tiếp theo với 1 sự tin tưởng lớn là sẽ tiếp tục thành công. Vì nghĩ như vậy nên có lẽ nó đã failed rất nhanh. Thành công thì bao gồm nhiều thứ hội tụ lại còn thất bại chỉ cần nghĩ sai 1 thứ thôi. Ở game thứ 2 là game play(cách chơi của game). Mình ko đi phân tích chi tiết hơn về thất bại của game này. Chỉ là sau khi team họp nhiều lần và tìm ra nguyên nhân để so sánh với game trước thì thống nhất nguyên nhân chính là game play. Và đây là thất bại bắt đầu cho thất bại tiếp theo

CÔNG TY TỒN TẠI 60 NGÀY!!!! Sau đó ở công ty thứ 2, mình interview vào 1 công ty StartUp đúng nghĩa. “Lý do tại sao mình nghỉ việc ở công ty đầu tiên thì mình sẽ viết trong 1 post khác về việc chuyển việc”. Trở lại nói 1 chút về công ty, khi mình interview vào công ty thì công ty đã bắt đầu được 1 tháng, team lúc đó khoảng 6 người. Như mình nói công ty này là startup khởi nghiệp đúng nghĩa. Công ty được mở ra là 1 anh Việt kiều úc, anh sinh năm 83 và là doanh nhân khá thành đạt. Bố mẹ là Hoa kiều tại Việt Nam và có tiềm lực về tài chính. Anh về Việt Nam và nhận thấy thời điểm này Game trên Mobile đang rất nổi nên mở công ty. (Hầu như lúc này doanh số bán smartphone chưa nhiều, độ tiếp cận ở Việt Nam chưa cao nhưng các thị trường khác thì đã phổ biến hơn.). Anh về VN và đầu tư xây dựng 1 công ty phát triển game. Anh không tham gia vào điều hành công ty nhiều, tất cả các vấn đề anh giao cho người bạn thân(làm văn phòng pháp lý) phụ trách điều hành. Anh chỉ đến công ty 1 số ngày trong tháng khi cần. Vì là doanh nhân và dân đầu tư nên việc tỉ suất lợi nhuận trên đồng vốn đầu tư là quan trọng nhất nên việc phát triển công ty đều do bạn anh thực hiện. Ngày mình phỏng vấn đầu tiên, mình chỉ gặp team lead của công ty và bạn anh. Mọi việc phỏng vấn đều ok và chỉ còn vướng mắc 1 chút chuyện offer. Sau đấy, bạn anh có gửi offer và mình không đồng ý với offer đó. Và sau đấy nhận được mail và đại lý rằng anh muốn gặp mình để hỏi thêm trước khi quyết định ký hợp đồng hay không. Buổi thứ 2 thì mình gặp anh. Và sau buổi đó thì mọi việc ok và mình bắt đầu vào làm cho công ty ngay thứ 2 tuần sau. Trở lại công việc, vì là team đang bé nên tất cả thành viên công ty đều làm chung sản phẩm. Sản phẩm đang làm là 1 Game bài + 1 App transfer files. Vì mới bắt đầu được 1 tháng nên xem như dự án cũng mới bắt đầu, khung sản phẩm cũng dần ổn định cả phía mobile và server. Về thiết bị và môi trường làm việc thì perfect, tất cả máy tính đều là mac, các thiết bị test đều là điện thoại tốt nhất bấy giờ, server tự mua và setup tự do, đồ uống thoải mái, bàn làm việc rộng và thoải mái. NHƯNG Vì mình đang nói đến thất bại của mình sẽ nói ra những suy nghĩ theo cảm nhận của mình rằng tại sao công ty này lại giải thể sau 60 ngày tồn tại. Thứ nhất về ban điều hành, vì anh là doanh nhân nên khả năng kinh doanh tốt nhưng anh không sát sao điều hành, bạn anh điều hành toàn bộ công việc của công ty nhưng lại không xuất phát từ dân kinh doanh về công nghệ, không hiểu nhiều và sâu sắc về làm sản phẩm, ngành phần mềm. Đây là điểm chính khiến cho quan điểm người người lãnh đạo và nhân viên không thông suốt. khi team còn nhỏ, thành viên họ cần người lãnh đạo hiểu biết nhiều hơn việc chỉ trả tiền lương. Dù sao sẽ có người bảo rằng sao nhiều công ty lớn có sếp là dân kinh doanh vẫn thành công. Mình cũng đồng ý nhưng đã là kinh doanh về làm sản phẩm công nghệ, khi bắt đầu từ lúc còn nhỏ, khởi nghiệp thì người lãnh đạo cần có hiểu biết sâu sắc trong việc làm sản phẩm. Khi công ty đã lớn hơn, cần mở rộng và quan tâm đến nhiều bộ phận khác thì việc mindset của người làm kinh doanh lúc này sẽ tốt hơn. Vì vậy, mình cho rằng lý do đầu tiên là sếp điều hành công ty không có hiểu biết sâu sắc về sản phẩm công ty. Lý do thứ 2 là team thực thi. Mình đánh giá team làm khá tốt và tiến độ có phần nhanh và đáp ứng được yêu cầu. Nhưng văn hoá làm việc của team, mở rộng ra của công ty là chưa có. Các anh em làm việc chưa có sự gắn kết nhiều, điều này cũng đúng vì team cũng mới thành lập mà. Tuy vậy, leader của team là một người khá giỏi về kỹ thuật, thực hiện hầu hết các task khó trong sản phẩm nhưng đổi lại tính khí lại thất thường. Điều này nghe có vẻ bình thường nhưng lại là điểm yếu chết người. Vì không nằm trong ban điều hành, không có nhiều quyền lợi hơn thành viên khác, ban điều hành không hiểu về sản phẩm nên giao cho leader quản lý hết về kỹ thuật, nên khi xảy ra mâu thuẫn với ban điều hành thì tiến độ phát triển có vấn đề ngay và sau đó mâu thuẫn quá lớn nên anh này đã xin nghỉ, đến bây giờ cả team vẫn không hiểu nổi lý do đằng sau của việc này là gì. Sau đó, anh này có bàn giao hết công việc lại cho mình, vì mình mới vào được vài tuần nhưng khi đó vị trí là sub team lead nên được team lead có bàn giao lại. Lúc này mình mới nhận ra công ty đã để team lead nắm quá nhiều và sâu về sản phẩm. Sau đó 2 ngày thì sếp có họp toàn bộ nhân viên công ty là quyết định off công ty khá bất ngờ dù sản phẩm đã có thể release và bắt đầu launching. Đây là 2 lý do chính. Sự việc thì quá bất người với anh em trong công ty nhưng bản thân mình lúc đó cho việc này là bình thường. Động viên anh em đừng quá bi quan về startup trong lĩnh vực công nghệ. Đến bây giờ khi startup ở Việt nam đang nổi lên, mình cũng luôn bảo lưu quan điểm này, đừng quá bất ngờ, khi sự việc tệ đi tệ đi thì rất nhanh. Tất nhiên, công ty có trả cho nhân viên 2 tháng tiền lương tiếp theo như là tiền trong lúc tìm công việc mới. Vì vậy nên mình nghĩ đây là 2 nguyên nhân chính dẫn đến việc công ty này chỉ tồn tại trong vòng 60 ngày dù có rất nhiều ưu thế khác như vốn khởi đầu nhiều, dự án tiềm năng lớn, năng lực của team rất ổn. Đúng là để thành công thì cần rất nhiều yếu tố, nhưng thất bại thì chỉ cần 1 vài yếu tố không tốt.

Trên đây là vài thất bại quan trọng trong quá trình làm sản phẩm mà mình trải qua. Thất bại nào cũng cay đắng và mang lại nhiều thứ thay đổi. Chỉ khi thất bại đau đớn, bạn mới nhìn nhận lại sự việc và tạo ra sự thay đổi. Nhưng mình luôn tâm niệm rằng như câu nói khi một cánh cửa đóng lại, cánh cửa tốt hơn lại mở ra và chờ đón mình ở phía trước.

Trở thành người làm sản phẩm?

Năm 3, khi còn ngồi trong trường đại học, mình đã rất may mắn khi được 1 anh khoá trên đã ra trường giới thiệu cho công việc full time đầu tiên. Công việc đến rất tình cờ và đến bây giờ mình cũng chưa biết tại sao anh đó biết biết rằng mình biết ngôn ngữ lập trình đó mà giới thiệu công việc cho vì trước đó cũng chưa đụng chạm người anh gặp đó lần nào. Sau này biết được rằng bác đó khá giỏi trong việc học tập, là 1 trong 2 người tốt nghiệp nhất khoa của trường mình, vào làm cho 1 công ty Game lớn nhất tại thị trường Việt nam và bây giờ hiện là người làm sản phẩm ‘best of the best’ của Grab, công ty gọi xe lớn nhất thị trường Đông Nam Á. Người anh mà mình được gặp đúng 1 lần cũng trong buổi phỏng vấn đầu tiên trong đời.

Đại ý là thế này. Anh này làm Developer ở công ty. Sếp của anh này làm cố vấn cho 1 công ty startup mới thành lập đang cần tìm nhân sự cho 1 mảng mới nên nhờ nhân viên cấp dưới giới thiệu cho các bạn sinh viên đã biết. Và mình may mắn đúng target của anh. Một hôm mình nhận được tin nhắn ”Em muốn đi làm không? Có công ty này hay lắm.” Ban đầu cũng hơi bất ngờ và hoài nghi. Sau thì cũng nhận vì đằng nào cũng đang rảnh, đồ án thì đã xong mà gia đình thì ở xa, thế là nhận lời phỏng vấn. Buổi phỏng vấn đầu tiên trong sự nghiệp là ở 1 quán cafe gần nhà của người sếp này(Sau này anh boss này giúp đỡ mình rất nhiều trong công việc). Hôm đó chạy con Wave Alpha đến gặp vào buổi chiều, buổi phỏng vấn mà không phải phỏng vấn. Boss chỉ hỏi về các đồ án từng làm trong trường, bảng điểm thế nào, đã thích đi làm chưa. Và sau đó có giới thiệu qua về công ty như sau. Công ty này là công ty chuyên outsource nghĩa là làm các dự án cho công ty, tổ chức bên ngoài và thu tiền công thực hiện dự án đó. Và nếu vào thời điểm phỏng vấn khác thì mình đã làm outsource rồi và có khi page này nên đặt là người làm outsourcing. Cơ duyên là công ty này đang muốn mở 1 mảng product làm 1 số sản phẩm nội bộ do công ty phát triển và phát hành. Lĩnh vực được chọn là làm game. Sau đó boss này hỏi mình thích không? Mình ok và deal done. Buổi phỏng vấn đầu tiên kết thúc. Sau buổi đó mình có mặt ở công ty gặp boss trực tiếp vài lần, chủ yếu để làm hợp đồng và xem nơi làm việc.

Đấy là câu trả lời tại sao mình trở thành người làm sản phẩm. Câu trả lời chỉ gồm 2 chữ May mắn và việc chọn người.

Lời mở đầu

Trước khi viết về những câu chuyện, xin nói rõ hơn về mục đích ra đời của page là muốn mọi người có cảm nhận và nhìn nhận về công việc của việc phát triển sản phẩm trong các công ty công nghệ, từ lúc sơ khai ý tưởng, ra đời, thực hiện ý tưởng cho đến lúc sản phẩm cất cánh được hàng triệu người biết đến. Hàng loạt các câu chuyện gặp phải trong quá trình này.

Để bắt đầu xin nói về câu hỏi mà gây nhiều tranh cãi “Người chọn việc hay việc chọn người?”, nó giống như “Con gà có trước hay quả trứng có trước”. Dù bạn ở trường phái nào, chọn phương án nào thì cũng chúc mừng bạn vì bạn đã có quyết định của riêng mình. Còn riêng, tôi trong trường hợp của tôi, “Việc đã chọn người”. Tôi bắt đầu được tham gia vào làm các sản phẩm một cách tình cờ, không như dự định ban đầu đề ra. Khi còn đang thực tập tốt nghiệp cho đến khi ra trường tôi không có ý định sẽ đầu quân cho 1 công ty startup làm về sản phẩm nghĩa là công ty này có ý tưởng về một sản phẩm nào đó có khả năng đáp ứng nhu cầu nào đó, sau đó tự lên kế hoạch phát triển và phát hành ra thị trường. Nó khá giống với việc bạn kết hôn và sinh ra 1 baby vậy. Bạn có trách nghiệm và nghĩa vụ nuôi baby đó lớn lên. Nó khác hoàn toàn với các công ty outsourcing. Các phần sau sẽ nói rõ hơn về sự khác biệt giữa các công ty làm sản phẩm ‘product’ và các công ty gia công ‘outsourcing’. Việc may mắn được tham gia vào các công ty startup chuyên làm sản phẩm và các công việc này đã chọn tôi đã mang lại cho tôi rất nhiều trải nghiệm sâu sắc, khác biệt về công việc của việc phát triển sản phẩm, sau này gọi là mindset của người làm sản phẩm.

Nếu xem sản phẩm của công ty như một MV thì những người tham qua vào quá trình làm ra đều được gọi là người làm sản phẩm. Đó có thể là người lên ý tưởng, người biên tập, quay phim, sản xuất, tất tần tật để cho ra đời MV đó. Điều khác biệt MV thành công hay không chỉ là kết quả của MV đó đạt được mục đích đề ra hay không như ý nghĩa truyền đạt, lượt xem, tầm ảnh hưởng của sản phẩm đến công chúng, doanh thu... Việc phát triển một sản phẩm công nghệ cũng như vậy.

Với người dùng họ nghĩ rằng việc thành công nhất của một sản phẩm là tiền nghĩa là sản phẩm mang lại giá trị lớn, tầm ảnh hưởng rộng là thành công. Còn với chính người làm sản phẩm đó, thành công chính là sự ghi nhận những nỗ lực được đền đáp xứng đáng trong quá trình làm sản phẩm đó. Những cảm xúc trong quá trình làm từ lúc Product in development, first user, cho đến khi được mọi người biết đến. Đó là cảm xúc khi sản phẩm của mình được hiện diện ở mọi nơi từ poster ở rạp phim, decan trên xe buýt, hay chính trên banner quảng cáo trong cái điện thoại của thằng bạn đang chơi game bên cạnh. Đó là sự ghi nhận lớn nhất mà người làm sản phẩm cảm nhận và tự hào.

Bài viết này sẽ là các câu chuyện mà bạn gặp phải trong quá trình làm sản phẩm. Nếu bạn làm ở ngành nghề khác, bạn có thể hình dung được việc phát triển 1 sản phẩm công nghệ mà bạn đang dùng như Zalo, Facebook, Instagram,... là như thế nào, tại sao những sản phẩm đó có mặt trên thế giới này và nó ra đời như thế nào... Còn nếu bạn đang làm việc trong ngành tech, trong các công ty công nghệ bạn sẽ bắt gặp đâu đó là hình ảnh của chính mình, là công việc đang từng thực hiện, là cảm xúc thật bạn đã trải nghiệm qua.

Xin nhắc lại, những câu chuyện này luôn là sự thật, ghi lại những khoảnh khắc thật từ những con người thật. Đó chính là sứ mệnh của Page!